Home
Wprowadzenie
Programy
Inne
  

Choroby powodowane przez grzyby z królestwa Fungi, gromady Ascomycota, rzędu Dothideales, rodziny Mycosphaerellaceae

Słownik niezrozumiałych pojęć tutaj

Wprowadzenie

Grzyby z rodziny Mycosphaerellaceae tworzą pseudotecja małe i zanurzone w tkance gospodarza. Owocniki te mogą występować pojedynczo lub w grupach na słabo rozwiniętej tkance stromatycznej. Owocniki są czarne i mają w górnej części krótką szyjkę z dobrze rozwiniętym, lizygenicznym ujściem. Peridium owocnika zwykle jest cienkie i złożone z pseudoparenchymatycznych komórek. Owocniki nie posiadają parafiz. Worki są owalne do torbiastych, typu fisitunikowego. Askospory najczęściej są hialinowe i podzielone poprzecznymi przegrodami. Nie mają one żelatynowego płaszcza. Stadia mitomorficzne grzybów z rodziny Mycosphaerellaceae są reprezentowane przez przedstawicieli bardzo różnych grup systematycznych. Grzyby tej rodziny są pasożytami, nekrotrofami i saprotrofami bardzo różnych tkanek roślin.

Wśród około 630 poznanych gatunków z 13 rodzajów rodziny Mycosphaerellaceae jednymi z bardziej znanych patogenów roślin są:
  • Mycosphaerella fragariae (st. mitomorf.: Ramularia tulasnei), wywołująca białą plamistość liści truskawki,
 
  • Mycosphaerella graminicola (st. mitomorf.: Septoria tritici), sprawca septoriozy paskowanej liści pszenicy,
 
  • Mycosphaerella tassiana (st. mitomorficzne: Cladosporium herbarum), sprawca czerni różnych roślin,
 
  • Mycosphaerella pinodes (st. mitomorficzne: Ascochyta pinodes), sprawca askochytozy grochu.
Objawy chorobowe białej plamistości liści truskawki zainfekowanych przez Ramularia tulasnei
Od lewej: objawy chorobowe septoriozy paskowanej liści pszenicy zainfekowanych przez Septoria tritici (1-3), pyknidia i zarodniki konidialne (konidia) S. tritici (2-6)
Od lewej: objawy chorobowe czerni kłosa pszenicy (Triticum aestivum) zainfekowane przez Cladosporium herbarum (1), 5- i 10-dniowe kultury agarowe C. herbarum (2, 3), trzonki konidialne (konidiofory) i zarodniki konidialne (konidia) C. herbarum (4-6)

Mimo braku poznania stadium mejomorficznego, innymi domniemanymi przedstawicielami rodziny Mycosphaerellaceae są:
  • Ascochyta pisi, sprawca askochytozy grochu,
 
  • Cercospora beticola, sprawca chwościka buraka,
 
  • Cladosporium cladosporioides, C. macrocarpum, sprawcy czerni różnych roślin,
 
  • Cladosporium cucumerinum, wywołujące parcha dyniowatych,
 
  • Cladosporium fulvum, przyczyna brunatnej plamistości liści pomidora,
 
  • Phyllosticta mali, sprawca plamistości liści jabłoni,
 
  • Ramularia armoraciae, przyczyna białej plamistości liści chrzanu,
 
  • Ramularia beticola, sprawca brunatnej plamistości liści buraka,
 
  • Septoria apiicola, powodująca septoriozę selera.
Od lewej: objawy chorobowe askochytozy liści grochu zainfekownych przez Ascochyta pisi (1, 2), pyknidia i zarodniki konidialne (konidia) A. pisi (3-6)
Góra: trzonki konidialne (konidiofory), zarodniki konidialne (konidia) Cercospora beticola i objawy chorobowe chwościka buraka; dół, od lewej: objawy chorobowe chwościka buraka na liściach zinfekowanych przez C. beticola (1-3), trzonki konidialne (konidiofory) i zarodniki konidialne (konidia) C. beticola (3-6)
Od lewej: objawy chorobowe chwościka marchwi na liściu zinfekowanym przez Cercospor carotae (1), trzonki konidialne i zarodniki konidialne (konidia) C. carotae (2, 3)
Od lewej: Cladosporium cladosporioides w 5- i 10-dniowych kulturach agarowych (1, 2), trzonki konidialne (konidiofory) i zarodniki konidialne (konidia) C. cladosporioides (3-5)
Od lewej: objawy chorobowe brunatnej plamistości liści buraka spowodowane przez Ramularia beticola (1, 2)
Od lewej: objawy septoriozy selera na liściach zainfekowanych przez Septoria apiicola (1, 2), piknidia i zarodniki konidialne (konidia) S. apiicola (3-7)

Z wyjątkiem Cladosporium cladosporioides, C. herbarum i C. macrocarpum, pozostałe grzyby wymienione wyżej są patogenami głównymi.

Siedliskiem wymienionych wyżej patogenów są kłosy [Cladosporium cladosporioides, C. macrocarpum, Mycosphaerella graminicola (Septoria tritici)], korzenie (Ascochyta pisi), nasiona [Cladosporium spp., Mycosphaerella graminicola (Septoria tritici) Septoria apiicola], liście [Ascochyta pisi, Mycosphaerella fragariae, M. graminicola (Septoria tritici)], Phyllosticta mali, Septoria apiicola), pędy (Ascochyta pisi, Septoria apiicola) i podstawa pędu (Ascochyta pinodes).

Wszystkim rozpatrywanym patogenom sprzyjają wysoka wilgotność powietrza (ok. 95%), ciepło (15-30oC) i duże zagęszczenie roślin, ułatwiające rozprzestrzenianie ich jednostek infekcyjnych.

W okresie wegetacji wszystkie rozpatrywane grzyby rozprzestrzeniają swe mitospory wraz z wiatrem, kroplami deszczu, owadami i narzędziami. Mycosphaerella graminicola (Septoria tritici) również rozprzestrzenia się wraz z nasionami.

Omawiane grzyby zimują głównie w postaci splotów grzybni na resztkach porażonych roślin, w mniejszym zaś zakresie w nasionach [Mycosphaerella graminicola (Septoria tritici)]. Cladosporium fulvum może ponadto zimować w częściach konstrukcji szklarni, np. na parapetach, i na opakowaniach.

Szkodliwość tych patogenów wynika z uszkodzenia powierzchni asymilacyjnej i transpiracyjnej liści rośliny (Ascochyta pisi, Cercospora beticola, Cladosporium spp., Septoria apiicola, Mycosphaerella fragariae (Ramularia tulasnei), M. graminicola (Septoria tritici)), drobnienia nasion [Ascochyta pisi, Mycosphaerella graminicola (Septoria tritici)] i obniżenia wartości paszowej liści buraka, plonu korzeni oraz zawartości w nich cukru (Cercospora beticola).

Ochrona roślin przed rozpatrywanymi patogenami rodziny Mycosphaerellaceae obejmuje (1) niszczenie porażonych resztek pożniwnych, (2) uprawianie odmian odpornych, (3) zmianowanie i utrzymywanie izolacji przestrzennej, (4) używanie materiału siewnego wolnego od patogena i (5) zaprawianie nasion i opryskiwanie roślin fungicydami zawierającymi benomyl, chlorotalonil, flutriafol, flusilazol, kaptan, karbendazym, mankozeb, metalaksyl, prochloraz, tiofanat-metylu, tiuram oraz triadimenol.

Cladosporium cladosporioides, C. herbarum i C. macrocarpum należą do patogenów słabości, tj. organizmów przyśpieszających proces zamierania roślin wcześniej porażonych patogenami głównymi lub roślin starych, osłabionych.

Nie prowadzi się bezpośredniej walki chemicznej z Cladosporium cladosporioides, C. herbarum i C. macrocarpum.

Cel ćwiczenia

1.
Poznanie objawów chorobowych roślin porażonych przez Mycosphaerella fragariae (Ramularia tulasnei), przyczyny białej plamistości liści truskawki.
2.
Poznanie objawów septoriozy paskowanej liści pszenicy spowodowanej przez [Mycosphaerella graminicola (Septoria tritici)].
3.
 Poznanie objawów brunatnej plamistości liści buraka i białej plamistości liści chrzanu.
4.
 Poznanie objawów chorobowych chwościka buraka.
5.
 Poznanie morfologii Cercospora beticola.
6.
 Poznanie objawów zasiedlenia roślin przez grzyby czerniowe.
7.
 Poznanie objawów parcha dyniowatych.
8.
 Poznanie objawów brunatnej plamistości liści pomidora.
9.
 Poznanie objawów chorobowych roślin porażonych przez sprawców askochytozy grochu.
10.
 Poznanie objawów plamistości liści jabłoni.
11.
 Poznanie objawów septoriozy selera.
12.
 Poznanie morfologii piknidium.
13.
 Wykorzystując internet i/lub aktualne Zalecenia Ochrony Roślin uzupełnij brakujące dane w tabeli podanej niżej.

Choroba
(sprawca)

Nazwa środka

Sposób działania [kontaktowy, interwencyjny (wgłębny),
systemiczny (układowy)]

Dawka/ha

Toksyczność

Karencja

Substancja czynna

Rodzaj zakłócanego procesu życiowego

Uwagi (zalecany sposób stosowania, przeciwskazania, ED50, LD50, ect.)

Septorioza selera (Septoria apiicola)
             
Chwościk buraka (Cercospora beticola)
             
Czernie roślin [Mycosphaerella tassiana (Cladosporium herbarum)], Cladosporium spp.
             

Materiał

Atlasy chorób zbóż i traw, drzew i krzewów owocowych, roślin okopowych i motylkowatych oraz warzyw. Materiał zielnikowy z objawami białej plamistości liści truskawki, septoriozy paskowanej liści pszenicy oraz brunatnej plamistości liści buraka i białej plamistości liści chrzanu, chwościka buraka, parcha dyniowatych, brunatnej plamistości liści pomidora, askochytozy grochu, plamistości liści jabłoni i septoriozy selera. Organy roślin zasiedlone przez grzyby czerniowe. Kultury szalkowe kolonii Cladosporium spp. Przekrój poprzeczny liścia ze stadium konidialnym Cercospora beticola. Preparat mikroskopowy przekroju poprzecznego piknidium.

Ćwiczenie

1.
Wykorzystując atlasy chorób drzew i krzewów owocowych oraz zbóż i traw, jak również materiał zielnikowy, opisz i zilustruj makroskopowe objawy chorobowe towarzyszące organom roślin porażonych przez sprawców białej plamistości liści truskawki i septoriozy paskowanej liści pszenicy. Zwróć uwagę na cechy wspólne i odrębne objawów chorobowych widocznych na dostępnych roślinach. Oglądając objawy chorobowe pod mikroskopem stereoskopowym, zauważ różnice w morfologii sprawców obu rozpatrywanych chorób. Narysuj i opisz widziane utwory zarodnikotwórcze z widoku z góry.
2.
Podobnie jak w pkt. 1., przygotuj rysunek i opis diagnostyczny liści buraka, chrzanu i truskawki porażonych odpowiednio przez Ramularia beticola, R. armoraciae i R. tulasnei. Zwróć uwagę na cechy wspólne tych objawów. Uzupełnij opis i rysunek danymi dotyczącymi własności stadium strzępkowego rozpatrywanych Ramularia spp. oglądanych pod mikroskopem stereoskopowym. Określ miejsce wyrastania trzonków i ich barwę oraz wzajemne położenie względem siebie (czy wyrastają pojedynczo, czy w pęczkach z porażonych tkanek?).
3.
Wykorzystując atlas chorób okopowych i materiał zielnikowy zilustruj i opisz objawy makroskopowe obecne na liściach buraka porażonego przez Cercospora beticola, sprawcę chwościka buraka. Zwróć uwagę na barwę plamy i jej obwódki. Uzupełnij opis i rysunek danymi dotyczącymi własności stadium strzępkowego C. beticola obserwowanego pod mikroskopem stereoskopowym. Określ miejsce wyrastania trzonków i ich barwę oraz wzajemne położenie względem siebie (czy wyrastają pojedynczo, czy w pęczkach z porażonych tkanek?).
4.
Wykorzystując przygotowany preparat mikroskopowy przekroju podłużnego przez plamę spowodowaną porażeniem liści buraka przez sprawcę chwościka buraka, narysuj i opisz cechy morfologiczne trzonków konidialnych Cercospora beticola. Określ skąd wyrastają trzonki, opisz ich zabarwienie i kształt; zbadaj obecność przegród. Na końcach tych trzonków powstają nitkowate, wielokomórkowe mitospory; większość preparatów nie zawiera tych zarodników.
5.
W oparciu o materiał zielnikowy narysuj i opisz objawy makroskopowe roślin zasiedlonych grzybami czerniowymi.
6.
Narysuj i opisz objawy makroskopowe roślin porażonych przez sprawcę parcha dyniowatych.
7.
Narysuj i opisz objawy makroskopowe roślin porażonych przez sprawcę brunatnej plamistości liści pomidora.
8.
Wykorzystując atlasy chorób drzew i krzewów owocowych i roślin motylkowatych, jak również materiał zielnikowy, opisz i zilustruj makroskopowe objawy chorobowe towarzyszące organom roślin porażonych przyczynami askochytozy grochu, plamistości liści jabłoni i septoriozy selera. Zwróć uwagę na cechy wspólne i odrębne objawów chorobowych widocznych na dostępnych roślinach. Oglądając objawy chorobowe pod mikroskopem stereoskopowym, zauważ występowanie charakterystycznych owocników, częściowo zagłębionych w tkance porażonej rośliny. To są piknidia. Z kolei oglądając pod mikroskopem stereoskopowym miejsce porażenia z piknidiami, narysuj widziany obraz z widoku z góry.
9.
Wykorzystując preparat mikroskopowy narysuj i opisz cechy morfologiczne przekroju poprzecznego piknidium. Określ położenie widzianego piknidium względem tkanki rośliny gospodarza, jego kształt, liczbę komór i umiejscowienie ujścia. Zwróć uwagę na liczbę warstw w ścianie piknidium, jej zabarwienie i obecność trzonków konidialnych lub komórek zarodnikotwórczych wyścielających wewnętrzną ścianę piknidium. Scharakteryzuj morfologię mitospor.

Pytania i zadania

1.
Czy grzyby z rodzaju Mycosphaerella przeżywają w glebie? Jakie znaczenie praktyczne ma wiedza o przystosowaniu ekologicznym tych grzybów?
2.
Co jest źródłem pierwotnej infekcji białej plamistości liści truskawki i septoriozy paskowanej liści pszenicy?
3.
Który z gatunków Septoria tritici, czy Stagonospora nodorum preferuje kłosy?
4.
Jakie są różnice i podobieństwa między grzybami z rodzajów Cercospora i Ramularia?
5.
Opracuj program zapobiegania i zwalczania sprawców białej plamistości liści truskawki, septoriozy paskowanej liści pszenicy oraz białej plamistości liści chrzanu i brunatnej plamistości liści buraka. W programie tym wyodrębnij metody niechemiczne i chemiczne. Podaj nazwy użytkowe i chemiczne zaproponowanych fungicydów oraz terminy ich zastosowania.
6.
Dlaczego spełnienie postulatów Kocha jest bardzo istotnym przedsięwzięciem pozwalającym określić przyczynę pierwotną objawów chorobowych, którym towarzyszą Alternaria alternata, Cladosporium cladosporioides, C. herbarum i C. macrocarpum?
7.
Czy licznie występujące plamy na liściach buraka porażonego przez sprawcę chwościka, Cercospora beticola, są wynikiem infekcji systemicznej, czy miejscowej?
8.
Dlaczego skutkiem silnego porażenia buraka przez sprawcę chwościka buraka jest stożkowate wyciągnięcie się głowy korzenia? Jakie są następstwa tej reakcji?
9.
Przez co wnikają strzępki Cercospora beticola do liści buraka?
10.
Z jakiego powodu chwościk buraka występuje znacznie powszechniej i w większym nasileniu u buraków uprawianych w ogrodach działkowych niż na plantacjach produkcyjnych?
11.
Podobnie jak w pkt. 5., opracuj program zapobiegania i zwalczania sprawcy chwościka buraka.
12.
Czy Cladosporium fulvum jest grzybem biologicznie jednolitym?
13.
Czy grzyby z rodzajów Ascochyta i Septoria przeżywają w glebie? Jakie znaczenie praktyczne ma wiedza o przystosowaniu ekologicznym tych grzybów?
14.
Który z gatunków z rodzaju Ascochyta tworzy stadium mejomorficzne?
15.
Które gatunki z rodzaju Ascochyta są głównymi przyczynami askochytozy grochu?
16.
Poza Phyllosticta mali, jakie inne patogeny mogą wywołać plamistości liści?
17.
Co jest pierwotnym źródłem porażenia selera przez grzyby z rodzaju Ascochyta?
18.
Dlaczego w ochronie roślin przed patogenami z rodzajów Ascochyta i Septoria istotną rolę odgrywa skuteczne zaprawianie nasion? Dlaczego przeciw tej grupie grzybów często zaleca się zaprawiać materiał siewny na mokro?
19.
Opracuj program zapobiegania wystąpieniu i zwalczania sprawców askochytozy grochu, plamistości liści jabłoni i septoriozy selera. W programie tym wyodrębnij metody niechemiczne i chemiczne. Podaj nazwy użytkowe i chemiczne zaproponowanych fungicydów oraz terminy ich zastosowania.